Για τους στρατηγούς του Ισραήλ είναι το «Ορος της Αποκάλυψης» (Αρμαγεδδών), ένα δρακόντεια φυλασσόμενο εργοστάσιο εμπλουτισμού (ουρανίου), θαμμένο μισό χιλιόμετρο κάτω από ένα βουνό, το οποίο περιβάλλεται από προηγμένα συστήματα αεράμυνας και βρίσκεται κοντά στην αρχαία ιερή πόλη Κομ.

Για τους αγιατολάδες της Τεχεράνης οι πυρηνικές εγκαταστάσεις του Φόρντοου εκφράζουν την αποφασιστικότητά τους να προστατεύσουν πάση θυσία το πυρηνικό πρόγραμμά τους, καθώς έχουν σχεδιαστεί ώστε να αντέξουν ακόμη και σε μια πλήρη μετωπική επίθεση, δεδομένου ότι εκεί υπάρχουν αρκετές μηχανές φυγοκέντρισης και ποσότητες εμπλουτισμένου ουρανίου που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή ενός πυρηνικού όπλου.

Οι θαμμένες κάτω από σκληρό βράχο εγκαταστάσεις του Φόρντοου περιβάλλονται επίσης από ενισχυμένο σκυρόδεμα, το οποίο τις καθιστά απρόσβλητες από συμβατικές αεροπορικές επιθέσεις, τουλάχιστον με τα οπλικά συστήματα που διαθέτει επίσημα το Ισραήλ.

Συγχρόνως, όπως γράφουν σε ρεπορτάζ τους οι Τζον Πολ Ραθμπόουν και Τσαρλς Κλόβερ των Financial Times, το Φόρντοου εκφράζει επίσης τη «στρατηγική ανησυχία» που διακατέχει την Τεχεράνη. «Το Φορντόου είναι το παν, η αρχή και το τέλος του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν», ανέφερε μιλώντας στη λονδρέζικη εφημερίδα ο Μπεχνάμ Μπεν Ταλεμπλού, ανώτερος εταίρος της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Foundation for Defense of Democracies.

Το Σάββατο, το ημιεπίσημο πρακτορείο ειδήσεων ISNA, επικαλούμενο τον οργανισμό ατομικής ενέργειας της χώρας, μετέδωσε πως οι εγκαταστάσεις του Φόρντοου είχαν δεχτεί μεν επίθεση, αλλά οι ζημιές ήταν περιορισμένες. Ομως το Ισραήλ κατάφερε να καταστρέψει το μεγαλύτερο υπέργειο πιλοτικό εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν στη Νατάνζ, όπως ανακοίνωσε την Παρασκευή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ο Ραφαέλ Γκρόσι, επικεφαλής της υπηρεσίας πυρηνικής ενέργειας του οργανισμού.

Σύμφωνα με ανάλυση δορυφορικών εικόνων ανοιχτού κώδικα από το αμερικανικό Institute for Science and International Security, οι υπόγειες εγκαταστάσεις φυγοκέντρισης ενδέχεται να είναι πλέον άχρηστες λόγω εκτεταμένων ζημιών στο σύστημα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας της Νατάνζ.

«Το Φόρντοου θα είναι δύσκολο [να πληγεί] χωρίς τις ΗΠΑ. Είναι βαριά οχυρωμένο και βρίσκεται βαθιά κάτω από ένα βουνό. Δεν είμαι σίγουρος πόση ζημιά μπορούμε να προξενήσουμε εκεί», παραδέχτηκε ο Ντάνι Κιτρινόβιτς, ειδικός στο Ιράν, από το Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας του Τελ Αβίβ. «Το Ιράν απέχει ακόμα από το σημείο μηδέν [την καταστροφή του πυρηνικού του προγράμματος] Εξακολουθούν να έχουν σημαντικές δυνατότητες», πρόσθεσε, σημειώνοντας ότι το Φόρντοου θα είναι ο πιο δύσκολος και, πιθανώς, ο τελευταίος στόχος του Ισραήλ.

Οπως σημειώνουν οι δημοσιογράφοι των Financial Times, το Φόρντοου δεν είναι μια μοναδική, σε παγκόσμιο επίπεδο, προστατευόμενη εγκατάσταση, καθώς κάθε μεγάλη στρατιωτική δύναμη με πυρηνικά όπλα/προγράμματα διαθέτει παρόμοια υπόγεια στρατιωτικά καταφύγια.

Οι εγκαταστάσεις του Ρέιβεν Ροκ στις ΗΠΑ, που είναι γνωστές ως το «Υπόγειο Πεντάγωνο», είναι κτισμένες σε ένα βουνό της Πενσιλβάνια, ενώ οι αντίστοιχες εγκαταστάσεις της Μόσχας πιστεύεται ότι βρίσκονται μέσα στο Γιαμαντάου, ένα βουνό στα Ουράλια Ορη. Το ίδιο ισχύει και για τις υπόγειες βάσεις βαλλιστικών πυραύλων της Βόρειας Κορέας, που είναι κτισμένες κάτω από βουνά, ενώ η ναυτική βάση Λονγκπό της Κίνας διαθέτει υπόγειες εγκαταστάσεις για πυρηνικά υποβρύχια, οι οποίες είναι προσβάσιμες μέσω σηράγγων.

Ωστόσο το Φόρντοου είναι πλέον η μόνη σημαντική υπόγεια στρατιωτική βάση που έχει δεχτεί επίθεση, κάτι που καταδεικνύει, όπως σημειώνεται στο δημοσίευμα των FT, τα εξαιρετικά ρίσκα που πήρε ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου ανάβοντας το πράσινο φως για τις αεροπορικές επιδρομές της προηγούμενες ημέρες.

Οι επιλογές του Ιράν

Ιρανοί αξιωματούχοι αρνούνται εδώ και καιρό ότι επιδιώκουν να κατασκευάσουν ατομική βόμβα και, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη, φετινή, αξιολόγηση απειλής που εκδόθηκε από την κοινότητα των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών, το Ιράν δεν είχε επανεκκινήσει το πρόγραμμα κατασκευής πυρηνικών όπλων, το οποίο είχε ανασταλεί, υπό τις διεθνείς πιέσεις, το 2003.

Εάν, όμως, η Τεχεράνη επέλεγε να ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο, θα μπορούσε –στις εγκαταστάσεις του Φόρντοου– να μετατρέψει όλο το απόθεμα ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού που διαθέτει (408 κιλά σύμφωνα με τους επιθεωρητές της IAEA τον Μάιο) σε ουράνιο οπλισμού, επαρκές για την κατασκευή εννέα πυρηνικών όπλων μέσα σε μόλις τρεις εβδομάδες. «Το Ιράν θα μπορούσε να παράξει την πρώτη του ποσότητα 25 κιλών [ουρανίου οπλικής ποιότητας] στο Φόρντοου σε μόλις δύο με τρεις ημέρες», προειδοποιούν οι ειδικοί του Institute for Science and International Security.

Οι διαφορές μεταξύ των εγκαταστάσεων του Φόρντοου και της Νατάνζ αφηγούνται, κατά κάποιο τρόπο, μεγάλο μέρος της ιστορίας του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης, καθώς και των πολυμερών προσπαθειών που καταβλήθηκαν για τον περιορισμό της ενίσχυσής του και, ως εκ τούτου, της πρόληψης μιας ισραηλινής επίθεσης παρόμοιας με εκείνη που εξαπολύθηκε τις προηγούμενες ημέρες.

Μετά από δημόσιες αποκαλύψεις περί μυστικών εγκαταστάσεων, η Νατάνζ δηλώθηκε τελικά από το Ιράν στον ΟΗΕ το 2003. Αν και το εκτεταμένο βιομηχανικό συγκρότημα διαθέτει έως και 16.000 μηχανές φυγοκέντρισης, είναι σχεδιασμένο για μαζικό εμπλουτισμό ουρανίου σε χαμηλότερα επίπεδα (από εκείνα που απαιτούνται για την κατασκευή πυρηνικών όπλων).

Αυτό, σε συνδυασμό με την τακτική επιθεώρηση του ΟΗΕ, κατέστησε τις εγκαταστάσεις της Νατάνζ κατάλληλες περισσότερο για πολιτική χρήση, ενώ το υπόγειο εργοστάσιο εμπλουτισμού που διαθέτει είναι θαμμένο μόλις περίπου 20 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της Γης.

Αντιθέτως, το Φόρντοου ξεχωρίζει λόγω της γεωλογικής του ανθεκτικότητας, η οποία καθιστά τις υπόγειες εγκαταστάσεις φυγοκέντρισης πρακτικά αδιαπέραστες από τις συμβατικές βόμβες που μεταφέρονται από αέρος, συμπεριλαμβανομένης, πιθανώς, ακόμη και της πανίσχυρης αμερικανικής Massive Ordnance Penetrator, που μπορεί να διαπεράσει έως και 60 μέτρα σκυροδέματος.

Το Φόρντοου κτίστηκε μυστικά και η ύπαρξή του αποκαλύφθηκε δημόσια τον Σεπτέμβριο του 2009 κατά τη διάρκεια μιας εξαιρετικά κρίσιμης στιγμής, όταν Αμερικανοί, Βρετανοί και Γάλλοι αποχαρακτήρισαν μυστικές πληροφορίες που έδειχναν ότι το Ιράν είχε κατασκευάσει κρυφά ένα μυστικό εργοστάσιο βαθιά μέσα σε ένα βουνό, ενέργεια «ασύμβατη με ένα ειρηνικό πρόγραμμα».

Η αποκάλυψη, που επιβεβαίωσε αυτό που ο τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας Γκόρντον Μπράουν χαρακτήριζε ως «κατά συρροήν εξαπάτηση» της διεθνούς κοινότητας από το Ιράν, ήταν τόσο σοβαρή που οδήγησε ακόμη και το Κρεμλίνο να επιπλήξει τους αγιατολάδες, ενώ μέχρι και η Κίνα είχε εκδώσει μια προειδοποίηση.

Ομως η Τεχεράνη είχε αντισταθεί, με τον σκληροπυρηνικό ιρανό τότε πρόεδρο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ να δηλώνει πως «αυτό που κάναμε ήταν απολύτως νόμιμο. Τι δουλειά έχετε εσείς να μας λέτε τι να κάνουμε;». Αλλά το Φόρντοου έγινε αυτομάτως σημείο αναφοράς των μετέπειτα διεθνών προσπαθειών για τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Η διεθνής κοινότητα αντέδρασε επιβάλλοντας (μέσω του ΟΗΕ) βαριές κυρώσεις στην Τεχεράνη, ενώ το Φόρντοου βρέθηκε στο επίκεντρο μιας πολυμερούς συμφωνίας το 2015, γνωστής ως Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης, μεταξύ του Ιράν και παγκόσμιων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ρωσίας, της Κίνας και της Γερμανίας.

Σε αντάλλαγμα για την άρση των κυρώσεων, το Ιράν συμφώνησε, μεταξύ άλλων, να μετατρέψει τις εγκαταστάσεις του Φόρντοου σε ερευνητικό κέντρο, να περιορίσει τον αριθμό των μηχανών φυγοκέντρισης εκεί, να σταματήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου για 15 χρόνια και να αποδεχτεί την αυξημένη παρακολούθηση από διεθνείς επιθεωρητές. Ομως το 2018, κατά την πρώτη θητεία Τραμπ, οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από τη συμφωνία, με το Ιράν να συνεχίζει έκτοτε να εμπλουτίζει ουράνιο.

Μια έκρηξη στη Νατάνζ το 2021 προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές, κάνοντας αδύνατο τον εμπλουτισμό ουρανίου στις συγκεκριμένες εγκαταστάσεις, οπότε η Τεχεράνη έθεσε σε λειτουργία τις μηχανές φυγοκέντρισης του Φόρντοου, οι οποίες άρχισαν να μετατρέπουν το απόθεμα ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού σε εμπλουτισμένο ουράνιο καθαρότητας 60%, από το οποίο είναι δυνατή η παραγωγή ουρανίου κατάλληλου για όπλα μέσα σε μόλις λίγες μέρες.

Οπως συνοψίζεται στο ρεπορτάζ των Financial Times, το Ιράν θα μπορούσε να αποσυρθεί από τη Συνθήκη μη Διάδοσης των Πυρηνικών Οπλων, να διακόψει τη συνεργασία με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) και να κατασκευάσει γρήγορα μια ατομική βόμβα. Η Τεχεράνη έχει απειλήσει στο παρελθόν με μια τέτοια αντίδραση σε περίπτωση που πλήττονταν οι πυρηνικές εγκαταστάσεις της, αν και τότε η ενεργή εμπλοκή των ΗΠΑ στην εκστρατεία του Ισραήλ θα ήταν αναπόφευκτη.

Πάντως οι εξαιρετικά ασφαλείς εγκαταστάσεις του Φόρντοου δεν είναι οι μοναδικές στις οποίες μπορούν να βασίζονται οι αγιατολάδες, καθώς οι Ιρανοί έχουν αρχίσει να κατασκευάζουν μια ακόμη βαθύτερη και καλύτερα προστατευμένη εγκατάσταση, στο Κουχ-ε Κολάνγκ Γκαζ Λα (γνωστό και ως όρος Πίκαξ), λίγα χιλιόμετρα νοτίως των εγκαταστάσεων της Νατάνζ.

Ενώ το Φόρντοου εκτιμάται ότι έχει δύο εισόδους σε σήραγγες, το Πίκαξ έχει τουλάχιστον τέσσερις, κάτι που καθιστά πιο δύσκολο τον αποκλεισμό τους με βομβαρδισμούς. Οι υπόγειες αίθουσές του είναι επίσης πιο ευρύχωρες. Μάλιστα, ορισμένοι φοβούνται ότι οι εγκαταστάσεις, τις οποίες το Ιράν δεν έχει επιτρέψει έως σήμερα στην ΙΑΕΑ να επιθεωρήσει, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ακόμη και για τη συναρμολόγηση πυρηνικών όπλων υπό επίθεση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News